Trong bối cảnh thị trường tài sản số đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, việc định hình khung pháp lý cho lĩnh vực này đang trở thành một bước ngoặt quan trọng nhằm chấn chỉnh thị trường và bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư, và vẫn còn phải xem xét liệu hành lang pháp lý có đủ sức mạnh để làm thay đổi cách tiếp cận của người Việt đối với kênh đầu tư này.
Giai đoạn 2020-2022, Việt Nam đã chứng kiến làn sóng đầu tư tài sản số lan rộng, với nhiều người trẻ xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những đợt tăng trưởng chóng mặt là chuỗi thua lỗ, sàn giao dịch sập, và sự bối rối trong một thị trường thiếu vắng khung pháp lý. Đến đầu năm 2025, dòng chảy pháp lý bắt đầu chuyển mình với việc ban hành các quy định và luật mới nhằm quản lý tài sản số.
Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua đã lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Điều này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc đưa tài sản số vào khuôn khổ pháp luật chính thức, từ đó giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự minh bạch trong thị trường này.
Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn mang nặng tâm lý “một đêm đổi đời” và thường xuyên chạy theo cảm xúc, tin đồn, và các “kèo” từ các nhóm Telegram. Họ thường giao dịch qua sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC mà không có bảo hộ pháp lý rõ ràng. Theo số liệu từ Triple-A, hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có một thị trường minh bạch và được quản lý tốt hơn.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có khung pháp lý rõ ràng, niềm tin vào sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào lời hứa của các sàn. Khi có sự cố xảy ra, người dùng gần như không được bảo vệ. Việc có một khung kiểm soát, ngay cả việc buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã có thể được xem như một bước tiến lớn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, và tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, và đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.
Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa. Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”
