Xuất khẩu gạo của Việt Nam đang đối mặt với một nghịch lý đáng lo ngại trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động. Mặc dù bán được nhiều gạo hơn, nhưng lại thu về ít tiền hơn. Đây là một thực trạng đáng báo động, cho thấy những thách thức sâu sắc trong việc nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên trường quốc tế.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại giảm 12,2%, chỉ còn 2,54 tỷ USD. Kéo theo đó, giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đã giảm mạnh 18,4%, xuống mức 517,5 USD/tấn. Tình trạng bán nhiều, thu ít trong xuất khẩu gạo không phải là vấn mới, mà là hệ quả kéo dài từ những hạn chế mang tính cấu trúc của ngành.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi là việc Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu gạo thô – loại sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, khó cạnh tranh bằng chất lượng hay thương hiệu mà chủ yếu dựa vào giá rẻ. Bên cạnh đó, thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế còn khá mờ nhạt. Trong bối cảnh ngành lúa gạo đối mặt nhiều thách thức, Việt Nam đang từng bước chuyển mình theo hướng chiến lược hơn, hướng tới phát triển bền vững và gia tăng giá trị.

Nổi bật là xu hướng sản xuất gạo xanh phát thải thấp – được ví như tấm hộ chiếu xanh đưa nông nghiệp Việt ra thế giới. Đây là dòng sản phẩm tiên phong đáp ứng đúng xu hướng tiêu dùng thân thiện môi trường, đặc biệt tại các phân khúc cao cấp, và hiện Việt Nam là quốc gia duy nhất sở hữu sản phẩm này, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.

Ngành lúa gạo Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng – nơi viên ngọc thô cần được mài giũa thành sản phẩm có giá trị cao. Hành trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân, để không chỉ gia tăng sản lượng mà còn nâng tầm giá trị, khẳng định vị thế gạo xanh của Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp thế giới.

Trong bối cảnh ngành hàng lúa gạo đang ngày càng phát triển, Việt Nam đã và đang tạo ra những bước tiến đáng kể trên thị trường quốc tế với sản phẩm gạo phát thải thấp. Sản phẩm này là kết quả của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, không chỉ hướng đến việc nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thông qua việc giảm phát thải khí nhà kính.

Gạo phát thải thấp của Việt Nam đã chính thức được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, một trong những thị trường có tiêu chuẩn chất lượng cao và khắt ke nhất trên thế giới. Quá trình sản xuất gạo này được thực hiện theo quy trình canh tác bền vững, đảm bảo giảm phát thải khí nhà kính và được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế có uy tín. Việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang Nhật Bản đánh dấu một bước tiến quan trọng của ngành hàng lúa gạo Việt Nam, mở ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong việc tiếp cận và chinh phục các thị trường cao cấp.

Các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tham gia vào Đề án 1 triệu ha, với mục tiêu tăng cường sản xuất gạo chất lượng cao đồng thời giảm phát thải khí nhà kính. Theo đánh giá của các chuyên gia, gạo phát thải thấp của Việt Nam có tiềm năng lớn để xâm nhập vào các thị trường cao cấp và có tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt như Nhật Bản, EU, Mỹ và Úc. Tuy nhiên, để đạt được thành công, các doanh nghiệp cần tập trung vào việc xây dựng thương hiệu và nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.

Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương đẩy nhanh tiến độ quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao, đặt mục tiêu hoàn thành trong quý 3/2025. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng được giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai chiến lược phát triển thương hiệu gạo Việt phát thải thấp, nhằm quảng bá và nâng cao giá trị của sản phẩm gạo chất lượng cao của Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Với việc đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo phát thải thấp, Việt Nam kỳ vọng sẽ góp phần thay đổi cục diện thị trường gạo toàn cầu và khẳng định vị thế là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Sự thành công của Đề án 1 triệu ha không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn đóng góp vào việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Quảng bá và phát triển thương hiệu gạo phát thải thấp sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam đạt được mục tiêu này, hướng tới một tương lai phát triển bền vững và có trách nhiệm với môi trường.