Logistics xanh đang trở thành yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp tại Việt Nam ứng phó và phục hồi trước những cú sốc kinh tế toàn cầu. Tại tọa đàm “Chính sách tài chính phát triển logistics xanh” do Tạp chí Kinh tế – Tài chính tổ chức gần đây tại TPHCM, các chuyên gia đã đưa ra những nhận định và giải pháp để thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này.

Logistics hiện đóng góp khoảng 40-42 tỷ USD vào nền kinh tế Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng 14-16%/năm, thuộc nhóm cao nhất Đông Nam Á. Tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực có mức phát thải khí nhà kính lớn, đặc biệt trong vận tải đường bộ, với chi phí logistics chiếm tới 16-18% GDP, cao hơn nhiều nước trong khu vực.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, nhấn mạnh rằng logistics xanh là điều kiện bắt buộc để hàng hóa Việt vượt rào cản kỹ thuật mới. Các chứng chỉ môi trường sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh thiết yếu trong tương lai gần. Ông Hải cũng cho biết, việc đầu tư vào vận tải tiết kiệm nhiên liệu, container thông minh, quản lý số hóa… không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm chi phí dài hạn, đặc biệt trong bối cảnh giá nhiên liệu biến động.

Hiện nay, ngành hải quan đang nỗ lực số hóa để giúp rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa. Ông Đào Duy Tám, Trưởng Ban Giám sát quản lý về hải quan, Cục Hải quan, cho biết từ năm 2020 đến nay, 100% chi cục hải quan trên cả nước đã thực hiện thủ tục điện tử, giúp tiết kiệm nhiên liệu, giảm phát thải. Ngành hải quan cũng đang đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ mới như AI, IoT, blockchain, camera cảm biến, dữ liệu lớn… để tự động hóa giám sát hàng hóa tại cảng biển, cửa khẩu.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cho biết đã sẵn sàng cho bước chuyển xanh nhưng vẫn loay hoay vì thiếu vốn, thiếu cơ chế ưu đãi và chính sách hỗ trợ. Các chuyên gia và doanh nghiệp tại tọa đàm đã đề xuất cần có chính sách tài chính cụ thể để tiếp sức cho doanh nghiệp trên hành trình “xanh hóa” logistics, bao gồm các giải pháp như tín dụng xanh, ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất, quỹ đổi mới công nghệ…

Trong bối cảnh thế giới đang hướng tới mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, chứng chỉ năng lượng tái tạo I-REC (International Renewable Energy Certificate) đang trở thành một lựa chọn phổ biến cho các doanh nghiệp muốn chứng minh cam kết của mình đối với môi trường. I-REC đại diện cho một megawatt-giờ điện tái tạo đã được đưa vào lưới điện, và hệ thống này được xây dựng dựa trên các chuẩn mực của thị trường Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo tại Bắc Mỹ và châu Âu. Hiện tại, I-REC đã được áp dụng tại hơn 60 quốc gia trên toàn thế giới.

Các doanh nghiệp quan tâm đến I-REC chủ yếu vì hai lý do chính. Thứ nhất, theo Nghị định thư Khí nhà kính, I-REC được công nhận là công cụ hợp lệ để chứng minh tiêu thụ điện tái tạo trong báo cáo phát thải Phạm vi 2. Điều này cho phép các doanh nghiệp báo cáo mức giảm phát thải khí nhà kính khi mua và sử dụng I-REC. Thứ hai, nhiều thành viên của sáng kiến RE100 (một sáng kiến toàn cầu khuyến khích các doanh nghiệp sử dụng 100% năng lượng tái tạo) đang sử dụng I-REC như bằng chứng để thực hiện cam kết sử dụng 100% điện tái tạo.

Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển nhanh chóng của thị trường I-REC, tồn tại những tranh cãi về hiệu quả thực tế của nó trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Một trong những vấn đề chính là I-REC chủ yếu phản ánh thông tin trên giấy tờ và không đảm bảo rằng người mua thực sự sử dụng điện tái tạo tại thời điểm tiêu thụ. Việc mua I-REC không nhất thiết dẫn đến việc xây dựng thêm công suất năng lượng tái tạo mới, mà có thể chỉ đơn giản là mua chứng chỉ từ các dự án năng lượng tái tạo đã tồn tại.

Rủi ro “greenwashing” (một thuật ngữ mô tả việc các doanh nghiệp hoặc tổ chức cường điệu hóa hoặc không trung thực về mức độ “xanh” của sản phẩm hoặc hoạt động của mình) xuất hiện khi doanh nghiệp vẫn sử dụng điện lưới từ nhiên liệu hóa thạch nhưng báo cáo là 100% tái tạo nhờ mua I-REC. Các chuyên gia cảnh báo rằng I-REC chủ yếu là một “công cụ kế toán”, không làm thay đổi thực tế cơ cấu sản xuất điện. Do đó, việc sử dụng I-REC cần phải được quản lý và giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả thực tế.

Trên phạm vi toàn cầu, các tập đoàn lớn đang dần chuyển từ việc sử dụng I-REC sang các hình thức mua năng lượng tái tạo trực tiếp hơn. Điều này cho thấy xu hướng chuyển đổi sang các giải pháp năng lượng tái tạo cụ thể và có thể đo lường được.

Tại Việt Nam, thị trường chứng chỉ năng lượng tái tạo đang phát triển, với các công ty đa quốc gia mua RECs (Renewable Energy Certificates – Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo) để đáp ứng các mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, việc sử dụng I-REC tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các rào cản về quy định và chính sách. Các chuyên gia cho rằng tương lai của I-REC sẽ phụ thuộc vào việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia.

Tóm lại, mặc dù I-REC có thể là một công cụ hữu ích trong việc khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, nhưng điều quan trọng là phải đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả thực tế của nó. Nếu được quản lý và hành động đúng đắn, I-REC có thể trở thành một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam và toàn cầu, góp phần vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng tái tạo.