Trong phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 7, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đưa ra các yêu cầu quan trọng liên quan đến một số dự án luật đang được xem xét, nhằm đảm bảo tính hiệu quả và sự phù hợp với thực tiễn.

Đối với dự án luật sửa đổi Thương mại điện tử, Thủ tướng nhấn mạnh sự cần thiết của việc bổ sung các công cụ giám sát hiệu quả để ngăn chặn và xử lý nghiêm các trường hợp hàng giả, hàng nhái, đặc biệt là thuốc giả và thực phẩm giả. Đây là một thách thức lớn trong thời đại thương mại điện tử phát triển nhanh chóng. Người đứng đầu Chính phủ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý thương mại điện tử một cách linh hoạt và thích ứng với tình hình mới, đồng thời đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

Ngoài ra, Thủ tướng cũng đề cập đến dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật Phòng, chống ma túy, với quan điểm ‘phòng hơn chống’. Điều này có nghĩa là lấy phòng ngừa làm cơ bản, chiến lược và lâu dài để đối phó với vấn đề ma túy.

Về dự án luật Hàng không dân dụng Việt Nam, Thủ tướng cho rằng đây là luật phục vụ cho mục tiêu kiến tạo phát triển. Do đó, cần huy động nguồn lực tư nhân và đẩy mạnh hợp tác công tư trong việc phát triển các hãng hàng không, sân bay, logistics hàng không và đô thị sân bay.

Thủ tướng cũng yêu cầu hoàn thiện các quy định pháp luật về quản lý và phát triển báo chí trong dự án luật Báo chí, nhằm đáp ứng với yêu cầu của tình hình và bối cảnh mới, đặc biệt là sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số và truyền thông hiện đại.

Cuối cùng, Thủ tướng yêu cầu các bộ trưởng cần tập trung chỉ đạo và khẩn trương hoàn thiện hồ sơ các dự án luật theo đúng quy định để trình Quốc hội, đảm bảo tiến độ và chất lượng của các dự án luật.

Trong thời đại số, người tiêu dùng đang phải đối mặt với một “ma trận” quảng cáo thổi phồng công dụng, sai sự thật trên các nền tảng mạng xã hội. Việc Quốc hội vừa thông qua Luật Quảng cáo sửa đổi ngày 16/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV với tỷ lệ đồng thuận cao – 453/461 đại biểu tán thành, là bước đi cần thiết để tăng cường bảo vệ người tiêu dùng. Tuy nhiên, liệu những quy định mới có đủ mạnh để ngăn chặn tình trạng quảng cáo lừa dối ngày càng tinh vi?

Người tiêu dùng đang bị “bao vây” bởi hàng loạt quảng cáo trên Facebook, TikTok, YouTube… Từ “thần dược” chữa bách bệnh, kem “trắng da sau 7 ngày”, đến thực phẩm chức năng giúp “giảm 10kg không cần ăn kiêng” – tất cả đều được tô vẽ bằng những lời có cánh. Không ít người đã vô tình sập bẫy, chi tiền cho những sản phẩm chưa rõ nguồn gốc, để rồi vừa thiệt hại tài chính, vừa gánh rủi ro cho sức khỏe.

Chị Lê Thị Lan (Nam Từ Liêm, Hà Nội) cho biết: “Tôi thấy một sản phẩm giảm cân được quảng cáo rầm rộ trên TikTok với lời hứa ‘giảm 5kg trong 10 ngày mà không cần ăn kiêng’. Tin tưởng, tôi mua dùng thử. Kết quả là cơ thể mệt mỏi, mất ngủ liên tục, phải dừng lại giữa chừng.”

Bà Trần Xuyến (55 tuổi, Hưng Yên) kể lại: “Tôi mua một loại thực phẩm chức năng được quảng cáo là giúp cải thiện xương khớp. Họ nói đã được Bộ Y tế cấp phép, nhưng khi nhận hàng thì không có tem nhãn gì cả, chỉ là lọ đựng sơ sài, không rõ nguồn gốc.”

Không chỉ dừng lại ở các sản phẩm trôi nổi, hàng giả – hàng kém chất lượng, nhiều quảng cáo còn ngang nhiên sử dụng hình ảnh người nổi tiếng, bác sĩ “giả mạo”, hoặc tự ý gắn mác “đã được cấp phép” để tăng độ tin cậy. Điều đáng lo ngại là phần lớn những quảng cáo này không được kiểm chứng nội dung, không rõ ràng về xuất xứ, thành phần, nhưng vẫn dễ dàng tiếp cận hàng triệu người dùng thông qua thuật toán lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.

Chỉ trong vài tháng đầu năm 2025, cơ quan chức năng đã phát hiện hàng loạt vụ vi phạm liên quan đến quảng cáo sai sự thật, cho thấy thực trạng đáng báo động. Một trong những vụ gây chú ý là loạt video quảng bá sản phẩm “kẹo rau củ” có sự tham gia của hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Hằng Du Mục và Quang Linh Vlogs. Những nội dung này lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, quảng bá kẹo như một sản phẩm có thể thay thế rau xanh trong bữa ăn hằng ngày, với lời giới thiệu gây tranh cãi: “Mỗi viên kẹo tương đương một đĩa rau”.

Tuy nhiên, sản phẩm chưa hề được kiểm chứng công dụng bởi cơ quan có thẩm quyền. Sau phản ánh gay gắt từ dư luận và báo chí, cơ quan điều tra đã vào cuộc và khởi tố các cá nhân liên quan với cáo buộc lừa dối người tiêu dùng. Vụ việc này trở thành minh chứng rõ nét cho sự cần thiết phải siết chặt hoạt động quảng cáo trong môi trường số.

Tại Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2025 vào sáng ngày 17/7, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết công tác quản lý, giám sát không gian mạng tiếp tục được đẩy mạnh. Trong nửa đầu năm 2025, Bộ đã phối hợp với các nền tảng mạng xã hội xử lý hàng loạt nội dung vi phạm, xấu độc.

Cụ thể, trên Facebook đã chặn, gỡ 3.099 bài viết, với YouTube là 913 video và 7 kênh (đăng tải khoảng 12.000 video) vi phạm. Với TikTok, đã chặn, gỡ 1.284 nội dung vi phạm, gồm 5.600 video và 9 bản ghi âm, 724 tài khoản (đăng tải hơn 35.500 video). Những con số này cho thấy mức độ vi phạm còn lớn và lan rộng, đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa từ cả phía cơ quan quản lý và các nền tảng công nghệ.

Là một trong những chuyên gia hàng đầu về lĩnh vực quảng cáo, Luật sư Phạm Thị Trang, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội cho biết, hiện nay đã có nhiều văn bản pháp luật được ban hành nhằm bảo vệ quyền lợi của người dân trong các vấn đề liên quan đến quảng cáo và thông tin trên mạng. “Vấn đề đặt ra, mặc dù chế tài đã có nhưng tình trạng quảng cáo sai sự thật làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng vẫn diễn ra tràn lan. Phải chăng cần tăng mức xử phạt để bảo đảm tính răn đe, bởi việc quảng cáo gian dối đưa đến lợi nhuận rất lớn khiến một số người sẵn sàng chi trả cho nghệ sĩ, TikToker khoản lợi nhuận lớn để giúp sức cho việc đưa thông tin quảng cáo sai sự thật”, Luật sư Trang nhấn mạnh.

Luật Quảng cáo sửa đổi: Bước tiến nhưng chưa phải điểm kết

Ngày 16/6/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo (Luật số 75/2025/QH15) được Quốc hội thông qua với 453/461 đại biểu Quốc hội có mặt tán thành (đạt 98%) và có hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Đây là lần đầu tiên, pháp luật Việt Nam quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải quảng cáo, bao gồm cả người nổi tiếng, người có ảnh hưởng, chuyên gia, y bác sĩ, người có học hàm học vị, KOL, KOC và bất kỳ ai trực tiếp xác nhận, giới thiệu sản phẩm.

Theo quy định tại Điều 8a của luật sửa đổi (Luật số 75/2025/QH15), những người này phải đảm bảo tính chính xác, trung thực và có căn cứ với nội dung mình quảng bá, đồng thời chịu trách nhiệm pháp lý nếu thông tin sai lệch gây hậu quả cho người tiêu dùng.

Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong quá trình xây dựng luật nhấn mạnh: Việc sửa đổi Luật Quảng cáo là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh quảng cáo trá hình, quảng cáo sai sự thật, quảng cáo lợi dụng lòng tin đang tràn lan, nhất là trên mạng xã hội.

Chia sẻ với báo chí, Luật sư Trần Minh Tuấn, Đoàn Luật sư Hà Nội phân tích: “Trước đây, Luật Quảng cáo chỉ nhấn mạnh đến trách nhiệm của người sản xuất, phát hành nội dung quảng cáo, nhưng không nêu rõ trách nhiệm của người đứng ra xác nhận, truyền tải nội dung ấy. Chính lỗ hổng đó khiến nhiều nghệ sĩ thoát khỏi trách nhiệm pháp lý, kể cả khi lời họ nói là nguyên nhân khiến người tiêu dùng bị lừa”.

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, dù Luật Quảng cáo đã được sửa đổi, nhưng việc thực thi vẫn là bài toán không dễ giải. Đặc biệt, trong bối cảnh nhiều tài khoản hoạt động ẩn danh, không đăng ký kinh doanh, phát tán nội dung quảng cáo sai sự thật trên các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, TikTok, YouTube… thì khả năng kiểm soát và xử lý vi phạm vẫn còn nhiều lỗ hổng.

Người tiêu dùng vẫn là “tuyến phòng thủ” đầu tiên

Trong môi trường số, quảng cáo có thể tiếp cận người tiêu dùng nhanh hơn cả một thông tin chính thống. Vì vậy, người tiêu dùng cần nâng cao kỹ năng “đề kháng thông tin”, không tin vào những nội dung “thần kỳ”, quá tốt để là sự thật.

Như vậy, Luật Quảng cáo sửa đổi là một bước tiến trong hành trình bảo vệ người tiêu dùng trước cơn bão quảng cáo thời đại số. Tuy nhiên, để luật thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nền tảng công nghệ và chính người tiêu dùng.

Chỉ khi cả hệ thống cùng hành động, người tiêu dùng mới thực sự được đặt vào trung tâm và bảo vệ một cách thiết thực.

Thương mại điện tử Việt Nam đang trải qua một giai đoạn phát triển ấn tượng, với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2020-2025. Dự kiến, quy mô thương mại điện tử sẽ đạt 30 tỷ USD vào năm 2025. Trên cơ sở này, mục tiêu đặt ra cho thương mại điện tử Việt Nam đến năm 2030 là đạt quy mô 30 tỷ USD, chiếm khoảng 15% tổng mức bán lẻ hàng hóa.

Trong giai đoạn 2021-2025, thương mại điện tử Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào việc đầu tư bài bản về hạ tầng và khung pháp lý. Bộ Công Thương đã chủ trì xây dựng nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, đặc biệt là các nghị định liên quan đến thương mại điện tử, ngoại thương, thị trường và các mô hình kinh doanh số. Việc xây dựng Luật Thương mại điện tử và nghiên cứu sửa đổi Luật Thương mại đã đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, thúc đẩy tính minh bạch, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian số.

Bên cạnh đó, việc hoàn thiện hạ tầng thương mại và logistics cũng được chú trọng đầu tư. Tính đến năm 2023, Việt Nam đã có hơn 30.000 kho bãi và 6 trung tâm logistics cấp quốc gia. Nhờ đó, chỉ số hiệu quả logistics của Việt Nam đã tăng 10 bậc, từ vị trí 53 lên vị trí 43. Hạ tầng số phục vụ thương mại điện tử cũng được đẩy mạnh. Bộ Công Thương hiện cung cấp 267 dịch vụ công trực tuyến, trong đó 100% thủ tục hành chính được thực hiện ở mức độ 3 và 4 trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, giúp doanh nghiệp thương mại điện tử tiết kiệm thời gian và chi phí vận hành.

Một yếu tố then chốt góp phần mở rộng không gian thị trường cho hàng hóa và dịch vụ thương mại điện tử chính là việc Việt Nam tích cực ký kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA). Trong giai đoạn 2020-2025, Việt Nam đã ký thêm 4 FTA, nâng tổng số lên 17 hiệp định với 65 đối tác toàn cầu. Điều này đã tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế và tăng cường xuất khẩu.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của thương mại điện tử cũng đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý thị trường và bảo vệ người tiêu dùng. Trong giai đoạn 2021-2025, gần 290.000 vụ việc đã được kiểm tra, trong đó gần 200.000 vụ vi phạm đã bị cơ quan chức năng xử lý.

Để thực hiện các mục tiêu đến năm 2030, Bộ Công Thương tập trung hoàn thiện Luật Thương mại điện tử; tiếp tục ban hành các chính sách liên quan đến quản lý dữ liệu, bảo vệ người tiêu dùng số, logistics và công nghệ thanh toán. Bên cạnh đó, mở rộng hệ thống logistics phục vụ thương mại điện tử, nâng cao năng lực kho vận, giao hàng nhanh và hiệu quả. Việc đầu tư, nâng cấp các trung tâm dữ liệu lớn, nền tảng thanh toán điện tử và các sàn giao dịch xuyên biên giới cũng nằm trong lộ trình phát triển.

Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, hạ tầng và nguồn lực, thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ đóng vai trò trung tâm trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, góp phần đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế số hàng đầu khu vực.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ và xu hướng toàn cầu hóa đang ngày càng sâu rộng, kinh tế số, thương mại điện tử và chuyển đổi số đã được xác định là động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Bộ Công Thương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Lê Hoàng Oanh, đã trình bày tham luận về chủ đề ‘Hoàn thiện thể chế phát triển thương mại điện tử và chuyển đổi số đáp ứng yêu cầu cho kỷ nguyên mới’.

Giai đoạn 2020-2025, Chi bộ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã triển khai nhiều nội dung quan trọng, đạt được những kết quả đáng kể trong phát triển thương mại điện tử và chuyển đổi số. Theo đó, năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam đã đạt khoảng 25 tỷ USD, tăng trên 20% so với năm trước và chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Đặc biệt, thương mại điện tử đã đóng góp hai phần ba giá trị kinh tế số quốc gia, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử nhanh nhất thế giới.

Công tác chuyển đổi số cũng được đẩy mạnh thông qua việc hoàn thiện các giải pháp kỹ thuật, quy trình số hóa, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ cải cách hành chính và hiện đại hóa hoạt động của Bộ Công Thương. Cụ thể, gần 4 triệu hồ sơ trực tuyến đã được xử lý qua Cổng dịch vụ công của Bộ và đồng bộ hoàn toàn sang Cổng dịch vụ công quốc gia. Tỷ lệ số hóa tại Bộ Công Thương đạt 100% và năm 2024, Bộ tiếp tục dẫn đầu các Bộ, ngành về chỉ số phục vụ người dân và doanh nghiệp qua dịch vụ công trực tuyến.

Tuy nhiên, sự phát triển của thương mại điện tử cũng đặt ra một số vấn đề, đặc biệt là sự xuất hiện của các loại hình mới như thương mại điện tử xuyên quốc gia, thương mại điện tử trên mạng xã hội, đòi hỏi một khung pháp lý đồng bộ, minh bạch để quản lý hiệu quả, bảo vệ người tiêu dùng và chống thất thu thuế. Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng nhanh của thương mại điện tử cũng đặt ra rủi ro về môi trường, đồng thời việc xây dựng và kết nối cơ sở dữ liệu vẫn còn nhiều dư địa để phát triển.

Để đáp ứng được những yêu cầu trong kỷ nguyên mới trong giai đoạn 2025-2030, Chi bộ Cục xác định rõ nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển thương mại điện tử và chuyển đổi số. Ba nội dung kiến nghị chính bao gồm: đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự án Luật thương mại điện tử, đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện hệ sinh thái số trong lĩnh vực công thương, và tiếp tục triển khai hiệu quả các chủ trương về phân cấp thủ tục hành chính cho địa phương và thực hiện mô hình chính quyền hai cấp.

Cục trưởng Lê Hoàng Oanh nhấn mạnh, thương mại điện tử và chuyển đổi số không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để Việt Nam hội nhập và phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới. Chi bộ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số sẽ tiếp tục bám sát chỉ đạo của Đảng ủy Bộ, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để tích cực triển khai các nhiệm vụ được giao, góp phần vào thành công chung của Đại hội Đảng bộ Bộ Công Thương nhiệm kỳ 2025-2030.