Vai trò của các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) trong nền kinh tế Việt Nam là không thể phủ nhận. Các DNNVV đóng góp khoảng 45% vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho tới 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng tài chính đối với các DNNVV tại Việt Nam đang đặt ra nhiều thách thức. Cụ thể, các DNNVV chỉ có thể tiếp cận dưới 9% tài chính bền vững, trong khi tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn giữa tiềm năng và thực trạng tài chính dành cho khu vực DNNVV.
Để giải quyết thách thức này, việc xây dựng một khung chính sách toàn diện là điều cần thiết. Khung chính sách này được đề xuất bao gồm bốn trụ cột chính: Hoàn thiện khung pháp lý; Cải cách tài chính; Nâng cao năng lực DNNVV; và Phát triển hạ tầng thị trường. Việc đồng bộ hóa và thực thi hiệu quả các trụ cột này sẽ giúp tháo gỡ các rào cản, mở rộng cơ hội tiếp cận tài chính cho các DNNVV.
Các DNNVV tại Việt Nam hiện đang đối mặt với những khó khăn đáng kể trong việc tiếp cận cả nguồn tài chính truyền thống và bền vững. Dữ liệu gần đây cho thấy tỷ lệ DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống còn 28% vào năm 2023. Tín dụng xanh, một thành phần quan trọng của tài chính bền vững, chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng tại Việt Nam. Con số này thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực.
Có ba rào cản chính được xác định hạn chế sự tham gia của DNNVV vào tài chính bền vững. Thứ nhất, nhiều DNNVV thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), điều này khiến họ khó đáp ứng các tiêu chuẩn về tài chính bền vững. Thứ hai, sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương đã tạo ra sự bất bình đẳng và khó khăn cho các DNNVV trong việc tiếp cận tài chính. Thứ ba, sự khan hiếm các sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu và khả năng của DNNVV cũng là một trở ngại lớn.
Trước những thách thức này, một số giải pháp đã được đề xuất dựa trên kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam. Các giải pháp này bao gồm hoàn thiện khung pháp lý để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi; cải cách khu vực tài chính nhằm tăng cường tiếp cận tín dụng; nâng cao năng lực cho các DNNVV để họ có thể đáp ứng các tiêu chuẩn về tài chính bền vững; và phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ giao dịch tài chính bền vững.
Việc triển khai đồng bộ các giải pháp này không chỉ giúp tăng cường huy động tài chính bền vững cho DNNVV mà còn góp phần tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh. Quan trọng hơn, đây không chỉ là một chính sách tài chính đơn thuần mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam thực hiện chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon, nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững.
